Οι πρώτες εντυπώσεις για το νέο «Εξοικονομώ-Αυτονομώ»

Του Γιάννη Χρυσ. Καραβασίλη
Ηλεκτρολόγου Μηχανικού ΕΜΠ

Στις 30 Νοεμβρίου ξεκινά η υποβολή αιτήσεων για το πρόγραμμα «Εξοικονομώ-Αυτονομώ», με προϋπολογισμό ύψους 850 εκατ. ευρώ και ποσοστά επιχορήγησης των επενδύσεων για την εξοικονόμηση ενέργειας που φθάνουν σε ορισμένες περιοχές της χώρας ακόμη και στο 95% (για λιγνιτικές περιοχές).

Το ΥΠΕΚΑ προχώρησε στην προδημοσίευση του Οδηγού του Προγράμματος προκειμένου να διευκολύνει τους ενδιαφερόμενους ιδιοκτήτες κατοικιών να προετοιμάσουν την αίτηση τους.

Για το νησί της Χίου αλλά και γενικότερα για την περιφέρεια Βορ. Αιγαίου, η πλειοψηφία των υποψήφιων ιδιοκτησιών για ένταξη στο πρόγραμμα είναι μονοκατοικίες και μεμονωμένα διαμερίσματα.

Σύμφωνα με τις έως τώρα εξαγγελίες, το πρόγραμμα θα παραμείνει «ανοιχτό» μέχρις εξαντλήσεως των διαθέσιμων πόρων ανά περιφέρεια, ενώ εκτός από τις επιχορηγήσεις το πρόγραμμα παρέχει και άτοκα δάνεια.

Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι παρά τους αυξημένους πόρους χρηματοδότησης του προγράμματος, παραμένουν οι παθογένειες των προηγούμενων φάσεων.

Σ’ αυτές παρατηρήθηκε ότι πολύ μεγάλο ποσοστό δυνητικά ωφελούμενων έμεινε έξω από την διαδικασία, αφού τελικά αυτή εξελίχθηκε σε μια κούρσα χρόνου μιας και οι πόροι εξαντλήθηκαν πάρα πολύ γρήγορα (ελάχιστες ώρες).

Για την περιφέρεια μας, η προηγούμενη φάση “έμεινε στον αέρα” μερικές ώρες μόνο. Σπαταλήθηκαν εκατοντάδες εργατοώρες, από τον τεχνικό κόσμο για την προετοιμασία των φακέλων, αλλά και από τους ιδιοκτήτες χρόνος και χρήματα για την συλλογή των απαραίτητων δικαιολογητικών. Όλα δείχνουν ότι και σ αυτή τη νέα φάση κάπως έτσι θα εξελιχθούν τα πράγματα. Οι αιτήσεις σύμφωνα με τα έως τώρα γνωστά, θα υπάγονται στη βάση της αρχής της χρονικής προτεραιότητας (first in – first out) και στους διαθέσιμους πόρους.

Ίσως το σύστημα (λόγω παραπάνω πόρων) να αντέξει πολύ λίγες ώρες παραπάνω. 850 εκ. ευρώ είναι η δημόσια δαπάνη στον νέο κύκλο, ενώ ήταν 275 εκ. ευρώ στον προηγούμενο, κατά τον οποίο η δυνατότητα υποβολής αιτήσεων έκλεισε σχεδόν αμέσως όπως είπαμε παραπάνω. Στον νέο κύκλο ο προϋπολογισμός ανά κατοικία μπορεί να φτάσει και τις 50000 ευρώ σε σχέση με τις 25000 ευρώ του εξοικονόμηση ΙΙ. Στην προηγούμενη φάση εντάχθηκαν πανελλαδικά περίπου 20000 κατοικίες ενώ τώρα ο στόχος είναι 45-60000.

Η πολιτεία παρά τον επιχειρούμενο επικοινωνιακό εξωραϊσμό της δράσης, θα πρέπει να δει σοβαρά τα θέματα που θα θεμελιώσουν την εμπιστοσύνη του τεχνικού κόσμου και των ιδιοκτητών για το νέο πρόγραμμα.

Η απρόσκοπτη δυνατότητα εισόδου στο σύστημα όλων των προετοιμασμένων αιτήσεων και η θέσπιση πραγματικά καθαρά ενεργειακών κριτηρίων που αποτελεί άλλωστε και την κύρια στόχευση της δράσης (σε συνδυασμό με εισοδηματικά κριτήρια ώστε να μπορέσουν και οι ασθενέστεροι οικονομικά ιδιοκτήτες να αναβαθμίσουν τις κατοικίες τους) θα αποτελούσε ένα πρώτο βήμα.

Για παράδειγμα, η προκύπτουσα ετήσια εξοικονόμηση πρωτογενούς ενέργειας σε kwh/m2 σε συνδυασμό με έναν έξυπνα υπολογισμένο πολλαπλασιαστή εισοδηματικής στάθμης, που θα ενισχύει την πιθανότητα συμμετοχής των ασθενέστερων νοικοκυριών, θα έκανε δικαιότερη την διαδικασία.

Αυτό γιατί κάποιες «νέες» επιτρεπόμενες επεμβάσεις με μεγάλο ποσοστό εξοικονόμησης πρωτογενούς ενέργειας πχ φωτοβολταϊκά (ΑΠΕ) ή σταθμοί φόρτισης ηλεκτρικών οχημάτων, δεν θα είναι στις προτεραιότητες αλλά ούτε και στην σκέψη των ασθενέστερων οικονομικά.

Ένας άλλος παράγοντας που θα μπορούσε να συμμετέχει στην διαμόρφωση ενός τελικού συντελεστή “κατάταξης” στην λίστα των ωφελούμενων, θα ήταν το μεγαλύτερο κλάσμα με αριθμητή την επιτυγχανόμενη ετήσια εξοικονόμηση ενέργειας και παρονομαστή την δαπάνη που απαιτείται γι’ αυτό.

Το όφελος σ αυτήν την περίπτωση θα ήταν εξοικονόμηση ενέργειας με έξυπνες, στοχευμένες, ρεαλιστικά οικονομικές και καλά ψαγμένες προτάσεις από τον ενεργειακό επιθεωρητή ώστε να επιτυγχάνεται η μέγιστη απόδοση του στόχου της δράσης και η βέλτιστη αναλογία αποτελέσματος προς κόστος.

Μετά την εξάντληση των πόρων οι υπολειπόμενες κατοικίες θα παρέμεναν σε καθεστώς επιλεξιμότητας (επιλαχούσες) και θα εντάσσονταν στο πρόγραμμα κάθε φορά που θα έμπαιναν νέοι πόροι, αν φυσικά δεν θα έχουν κάνει ενεργειακές μεταβολές στο ενδιάμεσο, που να επηρεάζουν το Α πιστοποιητικό που έχει ήδη εκδοθεί.

Έτσι το πρόγραμμα θα είναι δικαιότερο, και θα στοχεύει ακριβώς σ αυτό για το οποίο έχει σχεδιαστεί .

Το πρόγραμμα για την επιλεξιμότητα απαιτεί την αναβάθμιση κατά τρεις ενεργειακές βαθμίδες. Σαν παράδειγμα μια κατοικία με τρέχουσα ενεργειακή κατάταξη “Δ”, πρέπει να ανέβει 3 κατηγορίες μετά τις επεμβάσεις και να γίνει Β+.
Αυτό σημαίνει τουλάχιστον δύο “βαρειές” ενεργειακές παρεμβάσεις πχ μόνωση στο κέλυφος, μόνωση δώματος-στέγης η ακόμη και εγκατάσταση αντλίας θερμότητας. Έτσι λοιπόν θα προκύψει αύξηση του προϋπολογισμού της πρότασης, αφού με τις τιμές του προγράμματος για μια κατοικία πχ 120μ2 (με υποθετικές διαστάσεις 10μΧ12μ), η μόνωση στο κέλυφος μπορεί να κοστίσει κατ’ εκτίμηση:

{(10μ+12μ)Χ2Χ3μ ύψος-επιφάνεια κουφωμάτων πχ 20μ2}Χ55ευρώ/μ2=6120ευρώ για μόνωση κελύφους.

Επίσης θα απαιτηθούν 120Χ48=5760 ευρώ για την μόνωση δώματος.

Αν απαιτηθεί και άλλη επέμβαση πχ κουφώματα η αντλία θερμότητας, η πρόταση θα είναι πάνω από 15000-20000.

Ένα νοικοκυριό με οικογενειακό εισόδημα <=20000 ευρώ (η 10000 ευρώ ατομικό) που είναι η πρώτη κλίμακα στο πρόγραμμα, επιδοτείται μέχρι και 65% (έως 75% λόγω covid). Ετσι λοιπόν ακόμη και με αυτή την επιδότηση θα πρέπει να καταβάλει 5000 ευρώ περίπου από ίδιους πόρους (εξαιρετικά δύσκολο για την τρέχουσα οικονομική συγκυρία).

Ένας άλλος κρυφός κίνδυνος τόσο για τους επιθεωρητές όσο και τους ιδιοκτήτες, είναι ότι ενώ το ακίνητο στα σενάρια βελτίωσης στο πρώτο πιστοποιητικό πριν τις επεμβάσεις να δείχνει ότι αναβαθμίζεται κατά 3 κατηγορίες, κατά την εκπόνηση του δεύτερου ΠΕΑ μπορεί να μη το πετύχει αυτό αν έχει επιλεγεί επέμβαση που “αλλάζει σημαντικά ενεργειακά το κτίριο αναφοράς” (πχ εγκατάσταση αντλίας θερμότητας).
Έτσι θα χρειαστεί ίσως κάποια επί πλέον επέμβαση εξ ιδίων πόρων ώστε αυτό να γίνει εφικτό εκ των υστέρων.

Το σημαντικότερο όμως πρόβλημα αφορά στις κατοικίες που έχουν να τακτοποιήσουν πολεοδομικές εκκρεμότητες (πχ κάποια αυθαιρεσία) στην δημοτική ενότητα Χίου.
Εκ των πραγμάτων θα μείνουν εκτός προγράμματος, αφού μια τέτοια τακτοποίηση θα απαιτήσει πολύ χρόνο (απαιτούνται εγκρίσεις από δύο τοπικά συμβούλια, εκτός από το ΚΕΣΑ (Κεντρικό Συμβούλιο Αρχιτεκτονικής) και την εφορεία νεωτέρων μνημείων που δεν συνεδριάζουν και πολύ τακτικά στην Μυτιλήνη, εκδίδοντας μονοψήφιο αριθμό εγκρίσεων σε κάθε συνεδρίαση .

Αυτός ο απαιτούμενος χρόνος, σίγουρα θα είναι μεγαλύτερος από αυτόν που θα μείνει ανοικτή η πλατφόρμα του ΥΠΕΚΑ με αποτέλεσμα κατοικίες που πρέπει να τακτοποιήσουν πολεοδομικές εκκρεμότητες (προαπαιτούμενο για την ένταξη), είναι σίγουρο ότι δεν θα κατορθώσουν να ενταχθούν.

Ένα πολύ θετικό στοιχείο που δημοσιεύτηκε στο προσχέδιο, είναι η υποχρεωτική διαχείριση (ανακύκλωση) -συλλογή και παράδοση των αποβλήτων από εκσκαφές, κατασκευές (πχ αποβλήτων από κουφώματα, υαλοπίνακες, λέβητες κλπ) σε πιστοποιημένο φορέα. Αυτό βέβαια μπορεί να «κρύβει» κάποιες επί πλέον δαπάνες για τους ιδιοκτήτες.

Σε αναμονή λοιπόν της δημοσίευσης του τελικού οδηγού του προγράμματος, με την ελπίδα ότι θα υπάρξουν πολλές βελτιώσεις από τα μέχρι τώρα γνωστά.