Δημόσια Υγεία και κλιματική κρίση

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (Π.Ο.Υ) εκτιμά ότι, εκτός των άλλων,  η κλιματική κρίση αποτελεί και μέγιστη υγειονομική απειλή για την ανθρωπότητα.

Οι αιτιώδεις παράγοντες που κατά την διεθνή επιστημονική κοινότητα, μεμονωμένα ή σε συνδυασμό, οδηγούν στις  οδυνηρές και σε ορισμένες περιπτώσεις ανεπίστροφες αυτές εξελίξεις είναι:

1). Οι ακραίες θερμοκρασίες στον αέρα και στους ωκεανούς

2). Τα ακραία καιρικά φαινόμενα(καταιγίδες, πλημμύρες κ.λπ.).

3). Η ξηρασία, ο υποσιτισμός, η τροφική ανασφάλεια

4). Η αύξηση των τροφικών λοιμώξεων

5). Η ποσοτική και ποιοτική ανεπάρκεια του νερού

6). Η έκθεση στην υπεριώδη(UV) ακτινοβολία

7). Οι αλλεργίες από διάφορα  αεροαλλεργιογόνα, από  πυρκαγιές και ακραίες καιρικές συνθήκες

8). Μεταδοτικές ασθένειες από φορείς όπως κουνούπια και διάφορα άλλα ιπτάμενα αρθρόποδα, από κρότωνες (τσιμπούρια) και ψύλλους, τρωκτικά και πρωτόζωα.

9). Διαταραχές της Ψυχικής Υγείας

10). Περιβαλλοντικά προκαλούμενες συγκρούσεις, προσφυγικές ροές , και εγκλωβισμοί πληθυσμών  σε ευάλωτους περιβαλλοντικά  χώρους.

Οι διάφορες παγκόσμιες Σύνοδοι του Ο.Η.Ε (Σύνοδοι της Γης) στην Στοκχόλμη (1972), στο Ελσίνκι (1990), στο Ρίο ντε  Τζανέϊρο(1992), στο Κιότο (1997), στο Παρίσι το 2015,στη Βόννη το 2017 και η πιο πρόσφατη  η COP 29, πέρυσι στο Μπακού του Αζερμπαϊτζάν  καθόρισαν σταδιακά  τους όρους και τις δεσμεύσεις των κρατών αναφορικά με τις δράσεις και τους στόχους που απαιτούνται για την περιστολή του κινδύνου της κλιματικής αλλαγής.

Δυστυχώς οι Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής (Η.Π.Α) και άλλοι ισχυροί της Γης- ανάμεσα τους, εν πολλοίς και η Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε)- επέλεξαν συνειδητά  και συνεχίζουν να προτιμούν  το πρόσκαιρο κέρδος από τη δημόσια υγεία και την τελική επιβίωση των διαφόρων οικοσυστημάτων  και της βιοποικιλότητας του πλανήτη.

Έτσι η ραγδαία αλλαγή του κλίματος ως νομοτελειακό συνακόλουθο  αυτών των ανορθολογικών, άπληστων και βάρβαρων κερδοσκοπικών, πολιτικών παρεμβάσεων λειτουργεί, πλέον ως «πολλαπλασιαστής κινδύνου» για την Υγεία και για το Μέλλον του Κόσμου .

Για την αποτελεσματική αντιμετώπιση  όλων αυτών των προβλημάτων

χρειάζονται άλλες πολιτικές.

Άκρως απαραίτητοι θεωρούνται επίσης, εκτός από τις  αναβαθμισμένες υπηρεσίες πολιτικής προστασίας και πρόληψης φυσικών καταστροφών και μηχανισμοί έγκαιρης διαχείρισης νοσημάτων, νεοφανών και μη..

Τούτων δοθέντων η στρατηγική του Π.Ο.Υ για την «Ενιαία Υγεία» (One Health) δηλαδή για την ολιστική προσέγγιση των προβλημάτων υγείας που αφορούν τους ανθρώπους, τα ζώα και το περιβάλλον, αποκτά πλέον επείγοντα χαρακτήρα.

Όσον αφορά τη χώρα μας είναι απαραίτητη η ενδυνάμωση του Εθνικού Συστήματος Υγείας (Ε.Σ.Υ), ιδιαίτερα των δομών της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας(Π.Φ.Υ), όλων των  κρατικών υπηρεσιών Δημόσιας Υγείας (ΕΟΔΥ, Εργαστήρια Δημόσιας Υγείας, Διευθύνσεις Δημόσιας Υγείας των Περιφερειών) καθώς και των Πανεπιστημιακών Τμημάτων που ασχολούνται με την εκπαίδευση και την έρευνα στη Δημόσια Υγεία με τη  θεσμοθέτηση, πέραν των άλλων και ιατρικής εξειδίκευσης σχετικής  προς την κλιματική αλλαγή(climate medicine).

Είναι επίσης ζωτικής σημασίας η επένδυση σε σύγχρονα συστήματα επιδημιολογικής επιτήρησης, εκτίμησης κινδύνου και αποτελεσματικής διαχείρισης έκτακτων υγειονομικών αναγκών.

Ο δραστικός  περιορισμός των ρυθμών της κλιματικής κρίσης και η ταυτόχρονη πάγια  και αποτελεσματική  αντιμετώπιση των συνεπειών της σε περιβαλλοντικό, κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο είναι πράγματι θέμα καθαρά πολιτικό.

Ο Γάλλος οικονομολόγος Eloi Laurent λέει χαρακτηριστικά: «Τα λεφτά μας ή τη ζωή μας»΄.

Δηλαδή ή θα δώσουμε τους απαραίτητους  οικονομικούς πόρους για πολιτικές προστασίας της υγείας και του περιβάλλοντος ή, διαφορετικά, θα διακινδυνεύσουμε τη ζωή μας (από την κλιματική αλλαγή και τις κάθε είδους  επιδημίες).

Είναι σαφές ότι με τον αγώνα μας ενάντια στην κλιματική κρίση προασπίζουμε απαράγραπτους και αδιαπραγμάτευτους κοινωνικούς πόρους όπως είναι η βιώσιμη και δίκαιη ανάπτυξη, το αδαπάνητο του   φυσικού  και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος  και το περιεχόμενο των δημόσιων αγαθών της υγείας, της παιδείας, της κοινωνικής πρόνοιας και του πολιτισμού όπως επίσης και το ιερό δικαίωμα στην εργασία σε συνθήκες παραγωγικής  ποιότητας και γόνιμης ευεξίας  και σε ότι, εν τέλει, θεωρείται ως η πεμπτουσία της ζωής.

Βέβαια, βασική προϋπόθεση προκειμένου να αντιμετωπιστεί ταχύτερα  και όσο το δυνατόν αρτιότερα  η μεγάλη και επείγουσα πρόκληση της κλιματικής κρίσης αποτελεί πέρα από την ενεργή και θεσμοθετημένη  συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών  η διεπιστημονική, διατομεακή και διακυβερνητική συνεργασία.

Συνεργατικά, λοιπόν, τοπικά, υπερτοπικά και ανά την υφήλιο με διαρκή και μαζική παρουσία και με ανύσταχτο και αγωνιστικό πνεύμα για να διασώσουμε και να κερδίσουμε αυτά που δικαιούμαστε και μας αξίζουν..   

Μανώλης Νικ. Κάρλας

Παθολόγος-Διαβητολόγος MD,PhD,

σ. Διευθυντής Ε.Σ.Υ,

πρώην αιρετός Νομάρχης Σάμου(2003-2010).

                                         Υλικό τεκμηρίωσης:

-Α. Ξανθός :Η κλιματική κρίση «βλάπτει σοβαρά την υγεία». Εφημερίδα Η Εποχή, 15/8/2025.

-Μανώλης Κογεβίνας: «Κλιματική αλλαγή και υγεία στην Ελλάδα». Εφημερίδα των Συντακτών, 25/7/2024.

–Σωτήρης Τσιόδρας: «Κλιματική κρίση και Δημόσια Υγεία». Εφημερίδα Καθημερινή, 28/5/2024

-«Κείμενα εργασίας Ινστιτούτου Εναλλακτικών Πολιτικών ΕΝΑ: «Η υγεία εν μέσω κλιματικής αλλαγής», 25/1/2023.

-Μαρία Κ. Καραγιαννοπούλου: «Κλιματική αλλαγή και οι επιπτώσεις της στη Δημόσια Υγεία». .Διδακτορική Διατριβή, Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο Αθηνών, 2021.