Μανώλης Κάρλας: Εικόνες και σκέψεις, θέσεις και προτάσεις για τη μετά τον σεισμό Σάμο

Άρθρο του γιατρού και περιφερειακού συμβούλου, τ. νομάρχη Σάμου, κ. Μανώλη Κάρλα, για την μετά τον σεισμό Σάμο. «(Στα δύο αθώα θύματα του σεισμού της Σάμου, στα παιδιά μας την Κλαίρη και τον Άρη που ο αδόκητος, άδικος και τραγικός χαμός τους συγκλόνισε το Πανελλήνιο και στην αγωνία ενός ολόκληρου νησιού).

Ο σφοδρότατος σεισμός των 7,2 Ρίχτερ που έπληξε το φοβερό εκείνο απομεσήμερο της 30^ης Οκτώβρη 2020 και συγκλόνισε συθέμελα τη Σάμο, απ’ άκρη σ’ άκρη, επέφερε εκτεταμένες υλικές καταστροφές και είχε δυστυχώς και θύματα, δυο νέους ανθρώπους, μαθητές του Λυκείου.

Η Φραγκόκλησα στην προκυμαία του Βαθιού, από τα εμβληματικότερα κτίρια της πόλης, διαχρονικό σύμβολο σεβασμού των δογμάτων στην Ελληνορθόδοξη και κοσμοπολίτικη Σάμο χτυπήθηκε ανελέητα από τον φονικό και καταστροφικό σεισμό του περασμένου Οκτώβρη.  Η εκκλησία της Παναγίας στο ισόγειο γλίτωσε με μικρές μόνο ζημιές όμως το παρακείμενο διώροφο κτίριο με τις αψίδες και την Μαντονίνα στην πρόσοψη του τραυματίστηκε σοβαρά, ευτυχώς όχι ανεπανόρθωτα και με ιμάντες ασφαλείας μόλις συγκρατούμενο αναμένει καρτερικά την φροντίδα των ιδιοκτητών και το ενδιαφέρον των αρχόντων του τόπου.

Η εκκλησία της Παναγίας των Καθολικών στη Σάμο ανήκει ιδιοκτησιακά στην Καθολική Αρχιεπισκοπή Σύρου-Τήνου και Μυκόνου ενώ το παρακείμενο διώροφο και σε ιδιώτες.

Το συγκρότημα έχει κηρυχθεί διατηρητέο πριν από μια δεκαετία περίπου ως ένα σήμα σημαντικό από τα πολλά που χαρακτηρίζουν το νησί και την πόλη.

Επιβάλλεται η όσο το δυνατόν γρηγορότερη αποκατάσταση του μνημείου από τους ιδιοκτήτες του, με γενναία και άμεση χρηματοδότηση του κράτους ή η αγορά του από το Ελληνικό Δημόσιο ή την Αυτοδιοίκηση για την αποκατάσταση του και η αξιοποίηση του κατά τρόπο χρήσιμο, σεβαστικό και ωφέλιμο.

Ο σεισμός έπληξε και άλλα εμβληματικά κτίρια στην πόλη της Σάμου αλλά και σε ολόκληρο το νησί.

Το Δημοτικό Σχολείο Βαθέος και το εγγύς Κοινοτικό Κατάστημα, το Δημοτικό Σχολείο της Χώρας, το Γυμνάσιο Μαραθοκάμπου και τα Δημοτικά Σχολεία Κοντακέικων, Λέκκας, Πλατάνου, Κουμέικων, Πυθαγορείου και Παλαιοκάστρου και ένας μεγάλος αριθμός εκκλησιών, παρεκκλησίων, εξωκλησίων και μοναστηριών του νησιού μας έπαθαν μεγάλες ζημιές.

Τις σοβαρότερες ζημιές υπέστη ο Ιερός Ναός Κοιμήσεως της Θεοτόκου στο Νέο Καρλόβασι όπου εκφράζονται φόβοι για την κατάρρευση του εναπομείναντος κτιριακού σκελετού. Είναι η εκκλησία που η λαβωμένη της όψη ταξίδεψε στα πέρατα της οικουμένης με το διαδίκτυο συγκινώντας και συγκλονίζοντας. Ομοίως με σοβαρές έως και ανεπανόρθωτες βλάβες είναι οι Ιεροί Ναοί: Αγίου Σπυρίδωνος Βαθέος, Κοιμήσεως της Θεοτόκου, Μεταμορφώσεως του Σωτήρος και Αγίας Ματρώνης Άνω Βαθέος, Αγίου Νικολάου και Κοιμήσεως Θεοτόκου Κοκκαρίου, Κοιμήσεως Θεοτόκου και Αγίου Γεωργίου Βουρλιωτών, Τιμίου Προδρόμου Αγίου Κωνσταντίνου, Ζωοδόχου Πηγής Μανωλατών, Αγίου Νικολάου Όρμου Καρλοβάσου, Αγίας Ματρώνης και Αγίου Ιωάννου Χρυσοστόμου Καρλοβάσου, Τιμίου Σταυρού και Εισοδίων της Θεοτόκου Μεσαίου Καρλοβάσου, Αγίου Αθανασίου Υδρούσης, Κοιμήσεως της Θεοτόκου Κοντακέικων, Γενεθλίου της Θεοτόκου Κοντέικων, Αγίου Νικολάου Κουμέικων, Ταξιαρχών Νεοχωρίου, Τιμίου Προδρόμου Λέκκας, Αγίου Παντελεήμονος Τσουρλαίων, Κοιμήσεως της Θεοτόκου Καστανιάς, Οσίου Αντωνίου και Αγίας Παρασκευής Μαραθοκάμπου, Αγίου Γεωργίου Σκουρέικων, Κοιμήσεως της Θεοτόκου και Αγίου Γεωργίου Πλατάνου, Κοιμήσεως της Θεοτόκου Πύργου, Αγίας Τριάδος και Χριστού Παγώνδα, Κοιμήσεως της Θεοτόκου, Αγίας Άννης και Αγίας Παρασκευής Χώρας, Μεταμορφώσεως του Σωτήρος Πυθαγορείου, Γεννήσεως του Χριστού Μυτιληνιών, Κοιμήσεως της Θεοτόκου Παλαιοκάστρου όπως επίσης η Ιερά Μονή Τιμίου Σταυρού Σάμου, η Ιερά Μονή Προφήτου Ηλιού Καρλοβάσου και Ιερά Μονή Αγίας Τριάδος Μυτιληνιών (σύμφωνα με ανακοίνωση της Μητρόπολης).

Εκτεταμένες βλάβες με καταρρεύσεις τμημάτων του υπέστη και το ιστορικό κάστρο του Λογοθέτη Λυκούργου στο Πυθαγόρειο.

Όλα ανεξαιρέτως τα μνημεία αυτά με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και τις μνήμες που κουβαλούν, μνημεία της τέχνης, της πίστεως και του πολιτισμού του Λαού μας, της κάθε ιστορικής περιόδου, πρέπει να διασωθούν, να αναδειχθούν και να αξιοποιηθούν γιατί είναι η πατρογονική μας κληρονομιά, ο εθνικός μας πλούτος, η κιβωτός της ιστορίας του τόπου μας.

Κοντά σ’ αυτά, τα σπίτια και οι περιουσίες των χωριανών και οι επιχειρήσεις των συμπατριωτών μας που υπέστησαν σοβαρές ζημιές ή καταστράφηκαν, με φοβερές συνέπειες στην κοινωνική συνοχή και στην κοινωνική, οικονομική και ψυχική ισορροπία χιλιάδων οικογενειών που από την μια στιγμή στην άλλη βρέθηκαν ή κινδύνεψαν να βρεθούν στον δρόμο.

Στην παραλιακή του Βαθιού ο σεισμός και το τσουνάμι προκάλεσαν ζημιές σε εκατοντάδες μαγαζιά και επιχειρήσεις, στο Γεφυράκι γκρεμίστηκαν κτίρια.

Ο ιστορικός οικισμός του Άνω Βαθέος, η Πλάκα της Σάμου, με την γραφική ρυμοτομία, τον αρχιτεκτονικό πλούτο των σπιτιών, των μικρών και μεγάλων εκκλησιών, τα δαιδαλώδη δρομάκια και τα φιλόξενα μαγαζιά, ο παραδοσιακός οικισμός του Κοκκαρίου με τον περήφανο Τεπέ, τον επιβλητικό Άγιο Νικόλαο, το φημισμένο Μοσχονήσι και το γραφικό λιμάνι, ολόκληρες γειτονιές και μεμονωμένα παλιά σπίτια στους Βουρλιώτες με την εξαίσια αρχιτεκτονική των χαμένων πατρίδων, τα Ταμπάκικα και τα Καναπτσέικα στο Καρλόβασι, ολόκληρες συνοικίες και μεμονωμένα σπιτικά στα Κοντέικα, στα Κοντακέικα, στον Πλάτανο, στη Λέκκα, στον Πύργο, στους Μαυρατζαίους, στη Χώρα, στον Παγώνδα και ως ένα βαθμό στους Μυτιληνιούς υπέστησαν σημαντικές ζημιές.

Πάνω από πεντακόσια οικήματα κρίθηκαν κατεδαφιστέα και περισσότερα από δυο χιλιάδες μη κατοικήσιμα αλλά επισκευάσιμα, σ’ ολόκληρο το νησί, καταστροφή μεγάλη και δύσκολα ανατάξιμη.

Και δεν είναι μονάχα που πολλοί συμπολίτες μας έχασαν τα σπίτια τους και το βιός τους και έμειναν άστεγοι Χειμώνα καιρό.

Είναι που κινδυνεύει να χαθεί και το παραδοσιακό χρώμα και η φυσιογνωμία των χωριών, το κοινωνικό και πολιτιστικό αποτύπωμα αιώνων αν ξεκινήσουν άναρχα και χωρίς ειδικό σχεδιασμό, ανά οικισμό, οι κατεδαφίσεις.

Οι Δημόσιες Υποδομές υπέστησαν επίσης μεγάλες και σοβαρές καταστροφές. Τα λιμάνια του Βαθιού, του Μαλαγαρίου, του Καρλοβάσου και του Πυθαγορείου, τα αλιευτικά καταφύγια Μαραθοκάμπου, Αγίου Κωνσταντίνου, Κοκκαρίου και Ηραίου και πολλά σημεία του οδικού δικτύου της νήσου, επαρχιακού και εθνικού, ιδιαίτερα στα Αυλάκια και στους Δρακαίους παρουσίασαν σημαντικές ζημιές, προϋπολογιζόμενου κόστους αποκατάστασης περί τα δέκα εκατομμύρια ευρώ.

Αλλά και το φυσικό περιβάλλον ταλαιπωρήθηκε πολύ από τον σεισμό καθώς σε πολλές περιοχές παρουσιάστηκαν σοβαρές κατολισθήσεις, εκτεταμένες καταβυθίσεις ιδίως στο παραλιακό μέτωπο και απύλωτα χάσματα και ρηγματώσεις του εδάφους επικίνδυνες για το παρόν και το μέλλον του τόπου.

Και βέβαια πέρα από όλα αυτά η σκιά του θανάτου που σαν πέπλο βαρύ απλώθηκε πάνω από την πόλη και ολόκληρο το νησί με τον άδικο χαμό δύο αθώων παιδιών, της Κλαίρης και του Άρη, που στοίχειωσε τον τόπο και τους ανθρώπους του.

Όμως η ζωή συνεχίζεται αμείλικτη και αδυσώπητη με τα προβλήματα που δημιούργησε ο σεισμός να προστίθενται στα προβλήματα από την πανδημία, την παρατεινόμενη οικονομική κρίση και την γεωπολιτική αστάθεια.

Πρέπει να αντιδράσουμε θετικά γιατί το νησί μας γύρισε πίσω τουλάχιστο δεκαπέντε με είκοσι ολόκληρα χρόνια και τώρα φαίνεται να ακινητεί ή και να διολισθαίνει επικίνδυνα και πτωτικά. Για να καλύψουμε αυτό το μεγάλο κενό χρειάζονται μακροχρόνιο σχέδιο και πολύχρονος και μαζικός αγώνας.

Πρέπει το συντομότερο δυνατόν να ανατεθεί σε ειδικούς επιστήμονες η εκπόνηση του Master Plan (του Γενικού Σχεδίου) της μετασεισμικής Σάμου με χρήματα του ελληνικού δημοσίου και με την ενεργό συμμετοχή της Αυτοδιοίκησης, της Διοίκησης, των παραγωγικών και επιστημονικών φορέων και της κοινωνίας των πολιτών στα πλαίσια μιας πλατιάς και υπεύθυνης διαβούλευσης.

Αυτή η μελέτη πρέπει να αφορά όλους τους άξονες και τους τομείς της Οικονομικής, Κοινωνικής και Πολιτιστικής ζωής του τόπου, την προοπτική τους και την προστασία τους.

Πρέπει να αφορά τους – πρωτογενή, δευτερογενή και τριτογενή – τομείς της Οικονομίας, την Γεωργία, την Κτηνοτροφία, την Αλιεία, την μεταποίηση, το εμπόριο, τον Τουρισμό, τις Υπηρεσίες, την Δημόσια Διοίκηση, τις Συγκοινωνίες και τις Μεταφορές, την Υγεία, την Παιδεία, την Πρόνοια, την διαχείριση των Υδάτων, των στερεών και υγρών αποβλήτων και των αδρανών, την ενεργειακή επάρκεια με αειφορία, την ανθρωποκεντρική χωροταξία, στο φυσικό και δομημένο Περιβάλλον, τις Δημόσιες Υποδομές, τον Πολιτισμό, το Προσφυγικό-Μεταναστευτικό, το Δημογραφικό, κάθε πτυχή της ζωής στο νησί μας, κάθε ζωντανό και κάθε ιστορικό και παραδοσιακό αποτύπωμα στις πόλεις και στα χωριά μας, την Πολιτική Μέριμνας και Προστασίας για όλους και για όλα.

Ιδιαίτερη στήριξη πρέπει να δοθεί στη Σχολή Θετικών Επιστημών «Πυθαγόρας ο Σάμιος» στο Καρλόβασι και στην περαιτέρω ανάπτυξη του Πανεπιστημίου στο Αιγαίο Αρχιπέλαγος για λόγους εθνικούς και αναπτυξιακούς.

Η μελέτη αυτή πρέπει να έχει καθαρό πολιτικό προσανατολισμό και επίκεντρο τον Άνθρωπο και τις ανάγκες του.

Το κράτος πρέπει να αναλάβει επίσης την υποχρέωση να χρηματοδοτήσει την εφαρμογή και την υλοποίηση αυτής της ολοκληρωμένης μελέτης με πρόγραμμα και προτεραιότητες για να μπορέσει επιτέλους το νησί να βρει τον δρόμο της πραγματικής ανάπτυξης με βάση τα συγκριτικά του πλεονεκτήματα και τις εν γένει δυνατότητες του και με νέες θέσεις εργασίας, καινοτομία, εξωστρέφεια και ποιότητα ζωής να κρατήσει τους νέους και να γίνει τείχος ανάσχεσης της δημογραφικής κατάρρευσης και της ανεργίας στο Αρχιπέλαγος.

Και εδώ το διακύβευμα είναι επίσης καθαρά πολιτικό.

Βέβαια άμεσα επείγει η οικονομική και κοινωνική αναστήλωση του τόπου με τον ταχύτερο, προσφορότερο και δικαιότερο τρόπο και την εφαρμογή ειδικών πολιτικών για την συνολική αποκατάσταση των ζημιών με αποκλειστική και πλήρη χρηματοδότηση από το κράτος, για τις επισκευές και ανεγέρσεις των σπιτιών που πλήγηκαν, για τις μελετημένες καθαιρέσεις των επικινδύνων ετοιμόρροπων, για τις επιχειρήσεις που έπαθαν ζημιά, για τις θέσεις εργασίας, για την υγιεινή και ασφάλεια και ασφάλιση των εργαζομένων στις δύσκολες αυτές ώρες, για τα Σχολεία και τις εν γένει Δημόσιες Υποδομές και Υπηρεσίες  και για τα μνημεία κάθε είδους.

Και βέβαια το κόστος αυτής της αποκατάστασης πρέπει να είναι ανεξάρτητο και πέραν των κονδυλίων που μας αναλογούν σαν νησί τόσο από το πενταετές Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων που ξεκινά τώρα όσο και από τους Ευρωπαϊκούς Πόρους κάθε είδους της νέας Προγραμματικής Περιόδου 2021-2027 που επίσης βρίσκεται επί θύραις.

Αυτό το διπλό στοίχημα μόνο ένα ενιαίο, ενωτικό, ρωμαλέο και οραματικό διεκδικητικό κίνημα με αντιπροσωπευτική εκπροσώπηση και μαχητική ηγεσία μπορεί να το παλέψει και να το κερδίσει.

Και για να γεμίσει γρήγορα με άνθη και ζωή το χάσμα που άνοιξε ο σεισμός πρέπει επιτέλους να εγκατασταθούν στο νησί άρτιες υπηρεσίες όλων των εμπλεκόμενων Υπουργείων, ορθά κατανεμημένες χωροταξικά, για την επιτόπια εξυπηρέτηση των πολιτών και ένας τοπικός συντονιστής, πολιτικό πρόσωπο ει δυνατόν κοινής αποδοχής, εγνωσμένου κύρους και αναλόγων προσόντων, διορισμένος από την Κυβέρνηση ή την Βουλή, ομφάλιος λώρος της Σάμου με την Κεντρική Εξουσία.

Αυτός θα επιβλέπει όλες τις διαδικασίες αποκατάστασης, θα λύνει προβλήματα επί τόπου και θα προωθεί άμεσα άλλα για γρήγορη επίλυση τους αρμοδίως, θα προκαλεί κοινές υπουργικές αποφάσεις (Κ.Υ.Α) και διατάγματα όταν, όπου και όπως χρειάζονται, θα προσπαθεί να μετουσιώνει μαζί μας τα συγκριτικά πλεονεκτήματα του τόπου μας καθώς και τα Ακαδημαϊκά ενδιαφέροντα κάθε είδους για το νησί μας σε πόρους ζωής για την Σάμο και θα συντονίζει με το επιτελείο του, ταυτόχρονα σε τοπικό και κεντρικό επίπεδο, την υλοποίηση των πολιτικών αποφάσεων για την προκήρυξη και εξέλιξη του Master Plan της μετασεισμικής Σάμου και την σταδιακή και συνεπή εφαρμογή τους, αδιάλειπτα, ως Πρόεδρος του Οργανισμού Αναπτυξιακής Ανασυγκρότησης της Σάμου ή ως Γενικός Γραμματέας με αποκλειστικό αντικείμενο, σε κάθε περίπτωση την αναπτυξιακή ανασυγκρότηση του νησιού.

Η Σάμος ψήλωσε σημαντικά γεωμορφολογικά μετά τον σεισμό όπως λένε οι σεισμολόγοι.

Για να ορθοποδήσει το νησί πρέπει να κερδίσει το μπόι αυτό σε όλα τα επίπεδα.

Αυτό μπορούμε να το πετύχουμε με κοινή προσπάθεια, ΟΛΟΙ ΜΑΖΙ, σαν μια γροθιά, σαν ένας Άνθρωπος.

Είναι στο χέρι μας και έχουμε υποχρέωση στους αγέννητους και στους νεκρούς να το τολμήσουμε.

Μανώλης Ν. Κάρλας

Γιατρός

Περιφερειακός Σύμβουλος