Πρεσβύτερος Ηρακλής Φίλιος: Φιλανθρώπως Χριστούγεννα

Το θέμα είναι η εορτή; Κάποιος πρέπει να τεθεί στο κέντρο. Αυτός είναι ο Χριστός, προφανώς. Κι ο Χριστός με τη σειρά Του δίνει προτεραιότητα στον άνθρωπο. Και συγκεκριμένα στον πάσχοντα άνθρωπο. Εξάλλου, όσα έγινε κι έπαθε ο Θεάνθρωπος δεν τα έπαθε για τον Εαυτό Του, ούτε για να αποδείξει κάτι.

Δεν σταματούν όμως εκεί τα Χριστούγεννα. Η Εκκλησία έχει βαθιά φιλοσοφία στη λειτουργική και πνευματική της ζωή. Δεν θα την βρείτε σε κανένα φως του διαφωτισμού. Δεν δίνει πνεύμα για το πνεύμα, αλλά εμφορείται μιας ανυπέρβλητης πνευματικότητας, που λειτουργεί όμως ως αντίληψη των ένσαρκων αποκαλυπτικών μυστηρίων. Η φιλοσοφία της ζωής αυτής είναι πως όλα γίνονται για τον αγιασμό, την εξύψωση του ανθρωπίνου προσώπου. Ο άνθρωπος στο κέντρο. Όχι, ο Θεός στο κέντρο. Μα, ο Θεός αποκαλύπτεται για να πλουτίσει ο άνθρωπος. Δεν ζητάει κεντρικό ρόλο ο Θεός. Ρίχνει τα φώτα στον άνθρωπο. Για εκείνον δεν ενανθρώπισε;

Μέσα στη ζωή της Εκκλησίας δεν υπάρχει τίποτε το ατομικό. Υφίσταται μία κοινότητα, μία κοινωνία προσώπων που λατρεύει τον Θεό. Αυτά κοινωνούν μεταξύ τους αλλά και με τον Θεό. Κάθε τι μέσα στην Εκκλησία αποτελεί έργο ενός συνόλου και δεν θεωρείται ποτέ ως ατομική αγωνία. Στην Εκκλησία ζεις για τον άλλον. Ελεείς τον άλλον. Γίνεσαι φιλάνθρωπος με τον άλλον. Αυτός είναι ο δρόμος του παραδείσου. Δεν υπάρχει άλλος δρόμος εκτός από την θεώρηση του άλλου ως εικόνα του Θεού, ως συν-δημιούργημα μου.

Η εορτή των Χριστουγέννων θεωρείται φιλανθρώπως. Αυτός είναι ο τρόπος της Εκκλησίας. Και είναι πάντοτε αυτός ο τρόπος που καθορίζει τα πράγματα. Είναι ο δρόμος μαζί με τον άλλον. Χωρίς τον άλλον δεν υπάρχει δρόμος, διάβαση, συγχώρεση. Ο τρόπος της εορτής των Χριστουγέννων είναι η φιλανθρωπία. Η σκέψη του άλλου, η αντίληψη περί του άλλου, ο τρόπος μου στον τρόπο του άλλου. Αυτό κι αν είναι άδειασμα. Μήπως ο Θεός αυτό δεν ενήργησε;

Στο ευαγγέλιο της Κυριακής των Απόκρεω (Ματθ. 25, 31 – 46) ο Χριστός αναφέρεται στην φιλανθρωπία ως το κλειδί του παραδείσου. Δεν ξεκλειδώνει ο παράδεισος μέσα από την ατομική θεώρηση της πίστης. Τότε η πίστη καταντά θρησκεία. Ο δρόμος του παραδείσου είναι ο δρόμος του κάθε ανθρώπου που πάσχει, που δοκιμάζεται, που έχει ελλείψεις. Η ελεημοσύνη δεν αποτελεί μία ηθικιστική επιταγή, αλλά ούτε μία ευσεβιστική ενέργεια. Αποτελεί τρόπο ύπαρξης. Η φιλανθρωπία είναι ο κατεξοχήν τρόπος ύπαρξης. Δεν είναι μόνο η ελεημοσύνη με την έννοια της παροχής χρημάτων σε κάποιον που τα έχει ανάγκη. Είναι τρόπος ζωής, το πώς της προσωπικής ύπαρξης στην ύπαρξη του άλλου. Αυτό είναι που λειτουργεί καταλυτικά μέσα στη λατρεύουσα κοινότητα.

Η αντίληψη πολλών διακατέχεται από μονοφυσιτικό τρόπο. Νηστεία, προσευχή, εγκράτεια και όλα τακτοποιημένα. Δεν λειτουργεί έτσι ο Θεός. Ο Χριστός έχει για φίλους του ατακτοποίητους και τσαλακωμένους. Στο Ευαγγέλιο, στέκεται με φιλάνθρωπο τρόπο απέναντι στους πάσχοντες και τους ελεεί. Όταν ο χριστιανός μένει στους τύπους, βολεύεται στην ατομική του ευσέβεια, τότε καταργεί το πρόσωπο του άλλου και αλλοιώνει μία προοπτική κοινής συνύπαρξης στο εκκλησιαστικό σώμα. Δεν μπορεί να υπάρξει καμία εορτή απούσης της φιλανθρωπίας, της ελεημοσύνης.

Ο δρόμος της φιλανθρωπίας έχει ευθύνη. Αναλαμβάνεις τον άλλον, τον ξένο, τον απόλυτα άλλο. Δεν συγχωρούνται υπεκφυγές, τη στιγμή που εδραιώνεται η πίστη πως ο δρόμος για τον παράδεισο αποτελεί προσωπική υπόθεση. Ποτέ δεν ήταν προσωπική υπόθεση. Τα λέει αυτά ο Μ. Βασίλειος σε ομιλία του σχετική με την παραβολή του άφρονα πλουσίου: ‘’Τώρα δεν είσαι κατσούφης και αποκρουστικός, αποφεύγων τις απαντήσεις μη τυχόν κάπου αναγκασθείς να βγάλεις έστω και λίγο από τα χέρια σου. Μία λέξη γνωρίζεις∙ δεν έχω∙ ούτε θα δώσω, διότι είμαι πτωχός. Πράγματι πτωχός είσαι και στερείσαι από όλα τα αγαθά. Πτωχός από φιλανθρωπία, πτωχός από πίστη στον Θεό, πτωχός από ελπίδα αιώνια. Κάνε συμμέτοχους στα σιτηρά τους αδελφούς. Αυτό που αύριο σαπίζει, δώσε το σήμερα στον έχοντα ανάγκη. Η πιο χειρότερη μορφή της πλεονεξίας είναι το να μην δίνει κανείς στους ενδεείς ούτε από αυτά που φθείρονται’’.

Η φιλανθρωπία δεν εξαντλείται αποκλειστικά στα χρήματα. Δεν είναι τόσο φθηνά τα σημεία της. Είναι ένας τρόπος ύπαρξης στον τρόπο που υπάρχει ο άλλος, στον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί ο άλλος. Είναι ο μόνος δρόμος για τον παράδεισο. Ο άλλος. Το αν ο Χριστός είναι μία ‘’φύσις του Θεού Λόγου σεσαρκωμένη’’, δεν έχει καμία απολύτως σημασία, ένα δεν ιδωθεί στο πρόσωπο του άλλου.

Πρεσβύτερος Ηρακλής Φίλιος (Βαλκανιολόγος, Θεολόγος)

Κληρικός Ι.Μ. Σταγών & Μετεώρων