Σεισμός στη Σάμο: Το τσουνάμι πάνω από 3 μέτρα σε 4 λεπτά

Ευρωπαϊκό case study η αντιμετώπιση της Πολιτικής Προστασίας στο τσουνάμι της Σάμου (σεισμός 7 ρίχτερ) από την επιστημονική ομάδα του Κωνσταντίνου Συνολάκη.

Για πρώτη φορά έγινε χρήση των προειδοποιητικών μηνυμάτων του «112» σε Σάμο, Ικαρία, Φούρνους, Θύμαινα, με σημαντικά αποτελέσματα και συμπεράσματα στον τρόπο διαχείρισης παρόμοιων φαινομένων. Κι αν νομίζουμε ότι τα περιστατικά αυτά είναι σπάνια, σφάλλουμε, καθώς στη σεισμογενή Ελλάδα με την τεράστια ακτογραμμή της τα τσουνάμι είναι ένα εξαιρετικά επικίνδυνο φαινόμενο. Τόσο στον σεισμό της Σάμου όσο και της Κω καταγράφηκαν μεγάλα τσουνάμι. Και ειδικά στη Βόρεια Σάμο με σφοδρή δύναμη, με τη μορφολογία του ρήγματος να «σώζει» τη Σάμο από μεγαλύτερη καταστροφή.

   Λόγω της σπανιότητας στην καταγραφή και παρατήρηση του φαινομένου στη Μεσόγειο, το τσουνάμι της Σάμου έχει προσελκύσει το ενδιαφέρον της διεθνούς επιστημονικής κοινότητας. Ο καθηγητής Κωνσταντίνος Συνολάκης και η επιστημονική του ομάδα με επιτόπιες έρευνες, συνεντεύξεις και συλλογή στοιχείων έχουν καταγράψει πλούσιο υλικό, πολύτιμο για την επόμενη διαχείριση ενός τσουνάμι στον ελλαδικό και ευρωπαϊκό χώρο. Το πιο σημαντικό ωστόσο είναι η παρατήρηση του «112» το οποίο χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά ευρωπαϊκά.

Η επιστημονική έρευνα του κ. Συνολάκη φαίνεται πως εκτιμά ότι τα επαναλαμβανόμενα μηνύματα της Πολιτικής Προστασίας στάλθηκαν έγκαιρα ώστε οι πολίτες να ενημερωθούν για το τσουνάμι το οποίο θα ερχόταν στις ακτές. Από τις δεκάδες συνεντεύξεις που συνέλεξε ο ίδιος και η ομάδα του, το μήνυμα βοήθησε περισσότερο ώστε οι Αρχές να τηρήσουν τα πρωτόκολλα και να απομακρύνουν-προειδοποιήσουν πολίτες οι οποίοι παρέμεναν στις ακτές και παρατηρούσαν το φαινόμενο να εξελίσσεται, τις δίνες και την απομάκρυνση της θάλασσας. Ετσι, σε έναν ανεκπαίδευτο πληθυσμό για πρώτη φορά η χρήση του «112» λειτούργησε πολύ θετικά στην άμεση ενημέρωση. Και ακόμα και αν η αντίδραση δεν είναι η προβλεπόμενη, σίγουρα ήταν η αναμενόμενη. Ωστόσο, φαίνεται πως το «112» βοήθησε τις Αρχές προσανατολίζοντας άμεσα Λιμενικό, Πυροσβεστική και Αστυνομία να απομακρύνουν τον κόσμο. 

Ρεκόρ 65 ετών

Το τσουνάμι που προκλήθηκε μετά τον φονικό σεισμό των 7 Ρίχτερ στη Σάμο στις 30 Οκτωβρίου έχει σπάσει ρεκόρ, καθώς ήταν το μεγαλύτερο που έχει εκδηλωθεί στην περιοχή της Μεσογείου τα τελευταία 65 χρόνια. Αν και στην αρχή υπήρχε η εκτίμηση ότι ήταν παρόμοιο με αυτό που προκλήθηκε μετά τον σεισμό στην Κω, τελικά αποδείχτηκε μεγαλύτερο. Οπως προκύπτει από επιστημονική έρευνα, το μέγιστο ύψος του στο νησί ξεπέρασε τα τρία μέτρα ενώ στο Βαθύ το κύμα κατέκλυσε περιοχή μήκους δύο χιλιομέτρων και βάθους άνω των 100 μέτρων. Μετά τη δόνηση που συγκλόνισε όλη τη χώρα το νησί της Σάμου ανυψώθηκε περίπου 15-25 εκατοστά, με τους ειδικούς να τονίζουν ότι ήταν ένας παράγοντας που απέτρεψε μεγαλύτερες καταστροφές που θα μπορούσε να προκαλέσει η άνοδος της στάθμης των υδάτων.

Το μεγαλύτερο ύψος του τσουνάμι που παρατηρήθηκε στη Σάμο ήταν 3,35 μέτρα και κατεγράφη στο βόρειο τμήμα του νησιού, συγκεκριμένα στον Αγιο Νικόλαο, δηλαδή στο κοντινότερο σημείο από το επίκεντρο των 7 ρίχτερ. Χρειάστηκαν μόλις τέσσερα λεπτά για να σχηματιστεί. Πρόκειται για πάρα πολύ σύντομο χρονικό διάστημα· μέχρι να προλάβει κάποιος να συνειδητοποιήσει τον σεισμό, ακολούθησε το τσουνάμι.

Η εξέλιξή του, όπως αποτυπώνεται σε ένα βίντεο που καταγράφει δευτερόλεπτο προς δευτερόλεπτο όλη την άνοδο της στάθμης της θάλασσας στην περιοχή, ήταν εντυπωσιακή. Το ευτυχές είναι ότι στο συγκεκριμένο σημείο υπάρχουν λίγες εξοχικές κατοικίες και έτσι αποφεύχθηκαν μεγάλες καταστροφές. Αντιθέτως, στον όρμο του Βαθέος το κύμα έφτασε σε μέγιστο ύψος τα 2 μέτρα και προχώρησε στην ακτή σε βάθος 100-110 μέτρων, δηλαδή εισέβαλε στους δρόμους προκαλώντας σημαντικές βλάβες.

Σε δύο δόσεις

Στο Βαθύ το τσουνάμι ήρθε σε δύο… δόσεις. Το πρώτο έφτασε 13 λεπτά μετά τον σεισμό και είχε ύψος περίπου 1,5 μέτρο, ενώ 25 λεπτά μετά τη σεισμική δόνηση έφτασε δεύτερο και μεγαλύτερο κύμα ύψους 2 μέτρων. Στο Καρλόβασι το ύψος του κύματος υπολογίστηκε σε 1,8 μ., ενώ στα τουρκικά παράλια έφτασε τα 2 μέτρα. Στην Ικαρία και τους Φούρνους φαίνεται πως το δεύτερο κύμα ήταν ψηλότερο από το πρώτο και αυτό είναι κάτι που η επιστημονική ομάδα του κ. Συνολάκη εξετάζει αναλυτικά.

WHO IS WHO • Κωνσταντίνος Συνολάκης

Οι σημαντικές μελέτες και το επίτευγμα

O Κώστας Συνολάκης είναι καθηγητής Φυσικών Καταστροφών στη σχολή Μηχανικών Περιβάλλοντος του Πολυτεχνείου Κρήτης, καθηγητής Ακτομηχανικής στο Πανεπιστήμιο της Ν. Καλιφόρνιας, καθώς και τακτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών (έδρα Γεωεπιστημών). Εχει πραγματοποιήσει σημαντικές έρευνες στη σεισμολογία, στην ωκεανογραφία και στα αποτελέσματα σεισμών και παλιρροϊκών κυμάτων. Η συνεισφορά του εκτείνεται σε πολλούς επιστημονικούς τομείς και περιλαμβάνει θεωρητικές μελέτες σε κύματα Ν, μοντέλα για την αλληλεπίδραση των κυμάτων με τις παραλίες, εργαστηριακά πειράματα, έρευνες πεδίου, ανάπτυξη καινοτόμων αλγορίθμων προσομοίωσης και μελέτη πρακτικών τρόπων μετρίασης των κινδύνων σε περίπτωση πρόκλησης τσουνάμι.

Ως πιο σημαντικό επίτευγμα της έρευνάς του θεωρείται το μοντέλο MOST (Method of SplittingTsunamis), το οποίο ανέπτυξε μαζί με την ερευνητική του ομάδα και χρησιμοποιείται σήμερα σε πραγματικό χρόνο για προγνώσεις τσουνάμι ύστερα από σεισμό.

Τρία στάδια

Η μελέτη της εξέλιξης σεισμογενών τσουνάμι διακρίνεται σε τρία στάδια: γένεση, διάδοση και πλημμύρα στην ακτή. Ο καθηγητής Κωνσταντίνος Συνολάκης ανέπτυξε το μοντέλο προσομοίωσης για εκτιμήσεις των καταστροφών από τσουνάμι MOST (Method of Splitting Tsunamis), το οποίο έχει αποδειχθεί αποτελεσματικό και για τις τρεις παραπάνω φάσεις και σήμερα χρησιμοποιείται επιχειρησιακά από τα δύο παγκόσμια κέντρα προειδοποίησης, του Ειρηνικού και της Αλάσκας, της ΟΥΝΕΣΚΟ.

Ο Κ. Συνολάκης ανέπτυξε επίσης τα θεωρητικά μαθηματικά μοντέλα που εξηγούν γιατί μερικές φορές τα τσουνάμι προκαλούν πρώτα γρήγορη απόσυρση της ακτογραμμής και μετά αναρρίχηση του κύματος, ενώ άλλες φορές παρουσιάζουν πρώτα αναρρίχηση και μετά απόσυρση. Επεξήγησε για πρώτη φορά τις διαφορές μεταξύ θαλασσίων κυμάτων που προξενούνται από κατολισθήσεις και εκείνων που προξενούνται από σεισμούς.