Η Ελπίδα Κατσικογιάννη γράφει για το περιοδικό «Απόπλους»

Ήταν άνοιξη του 1990 όταν κυκλοφόρησε για πρώτη φορά στη Σάμο ένα περιοδικό με το όνομα «Απόπλους» και υπότιτλο «σαμιακών γραμμάτων και τεχνών περιήγηση». Η αισθητική και η διακόσμηση στο λευκό εξώφυλλο προοιώνιζε και προδιέθετε για το περιεχόμενό του. Ένα κομψό ιστιοφόρο με πλήρη ανάπτυξη των ιστίων του ξανοιγόταν σε μια γαλάζια θάλασσα. Ανάλογη ρότα είχε και το ιστιοφόρο της μικρογραφίας που συνόδευε τον λογότυπο. Μια ομάδα ανθρώπων, που ζούσαν στη Σάμο, επιθυμούσε και ξεκινούσε
Μια εκδρομή / Μια περιπλάνηση / Μια περιοδεία / Μια εξακρίβωση/
Μια έξοδο / Έναν ΑΠΟΠΛΟΥ/ Στην ανοιχτή θάλασσα του πνεύματος και της τέχνης /Αλλά και της καθημερινής ζωής /Της καλπάζουσας…

Γιατί, όπως πολύ χαρακτηριστικά γράφεται στον πρόλογο του πρώτου τεύχους , πυξίδα, θα λέγαμε, και προγραμματική διακήρυξη, ήταν η εποχή κατά την οποία η Σάμος βίωνε την άναρχη και διαστρεβλωμένη τουριστική ανάπτυξη ενώ την αλλοπρόσαλλη πολυκοσμία του καλοκαιριού διαδεχόταν η καταθλιπτική μοναξιά του χειμώνα. Η πνευματική ζωή και λογοτεχνική παραγωγή των μεγαλουπόλεων έφθανε ως ένας μακρινός αντίκτυπος στις επαρχίες και μάλιστα της παραμεθορίου, δεν υπήρχε κινηματογράφος και οι περισσότεροι Σαμιώτες λογοτέχνες ευρισκόμενοι μακριά επικοινωνούσαν με το σαμιακό κοινό μια φορά το χρόνο μέσω του περιοδικού ΣΑΜΙΑΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ που εκδιδόταν στην Αθήνα. Με λίγα λόγια δεν υπήρχε δυνατότητα μεγαλύτερης έκφρασης και επικοινωνίας και οι επιτόπιες συνθήκες δημιουργούσαν ένα κλίμα απομόνωσης και ατομισμού, πνευματικής ερημίας και συναισθηματικής μονοτονίας. Βέβαια δύο χρόνια νωρίτερα, τον Απρίλιο του 1988, είχε διεξαχθεί το πρώτο Συμπόσιο Σαμιακής Λογοτεχνίας στο Πυθαγόρειο και ίσως από τότε δημιουργήθηκε η κατάλληλη όσμωση που οδήγησε στην έκδοση ενός επιτόπιου περιοδικού. Αλλά και το αναγνωστικό κοινό ήταν έτοιμο, αναζητούσε την επικοινωνία.

Και ο Απόπλους ξεκίνησε ως μη κερδοσκοπική εταιρεία, με έδρα τη Σάμο και καπετάνιο τη συντακτική επιτροπή που αποτελούνταν από τους Αντώνη Βογιατζή, Βαγγέλη Δημητριάδη και Χρίστο Λάνδρο. Οι επιβάτες του πρώτου Απόπλου, 15 συνολικά, ήταν οι: Μαν. Βαρβούνης, Αντώνης Βογιατζής, Αριστείδης Βουγιούκας, Μαν. Βουρλιώτης, Βαγγέλης Δημητριάδης, Αθηνά Θάνου, Κ.Ι. Καλατζής με ένα διήγημα από το ανέκδοτο ακόμα έργο του το Ταμπάκικο, Χρ. Λάνδρος, Στέλιος Μάρκου, Θ. Σαρρηγιάννης, Ίρις Νικολαΐδου, Νικόλας Σεβαστάκης, Διονύσιος Τροβάς , Αγγέλα Χατζημιχάλη, Έλσα Χίου.

Η επιμέλεια του εξωφύλλου ξεκίνησε από τον Βαγγέλη Ζουρνατζή που σχεδίασε τον λογότυπο στο πάνω μέρος. Καλλιγραφική η εμφάνιση του τίτλου σε βυζαντινή γραφή έχοντας στα αριστερά ένα μικρό εικονίδιο ιστιοφόρου. Στο κέντρο μια εικόνα διαφορετική κάθε φορά ανάλογη με το κεντρικό θέμα του περιοδικού και στο κάτω μέρος οι πληροφορίες για τον αριθμό του τεύχους , το χρόνο και τον τόπο έκδοσης. Η εκτύπωση ανατέθηκε στον τυπογράφο Γιώργο Κωστόπουλο. Όλα τα άλλα, η προετοιμασία, η μορφοποίηση των κειμένων, η σελιδοποίηση, η διόρθωση ήταν και είναι εργασίες της συντακτικής ομάδας και όλων των φίλων που γρήγορα πλαισίωσαν το περιοδικό.

Ο αναγνώστης, στην πρώτη σελίδα, την οποία από το 2ο τεύχος κοσμεί η γνωστή γκραβούρα του L. Mayer, όπου αποτυπώνεται ο Λιμήν Βαθέος του 1810, συναντά όλες τις απαραίτητες πληροφορίες για την έκδοση και κυκλοφορία του τεύχους. Ακολουθεί ο κατάλογος των περιεχομένων με τον τίτλο «Οι επιβάτες του πρώτου, δεύτερου κ.ο.κ Απόπλου» και στη συνέχεια ο πρόλογος, που από το 9ο τεύχος φέρει τον ναυτικό και σεφερικό τίτλο «Ημερολόγιο καταστρώματος». Σε αυτό το σημείο η συντακτική ομάδα «προδίδει το στίγμα της και την πορεία της μεσοπέλαγα. Σημειώνει τα λιμάνια και τους σταθμούς και όλα όσα την έκαναν να στρέψει την προσοχή της με αγάπη, με χαρά ή με αγωνία στη διάρκεια του ταξιδιού» .

Και η αναγνωστική περιπλάνηση εμπλουτίζεται κάθε φορά από άρθρα και μελέτες με ιστορικό, κοινωνικό, εκπαιδευτικό, λαογραφικό και καλλιτεχνικό περιεχόμενο, δοκίμια, διηγήματα που σχετίζονται με το παρόν και το παρελθόν, ποιήματα που αποτυπώνουν την λογοτεχνική παραγωγή της Σάμου εν τη γενέσει της, συνεντεύξεις Σαμίων και μη, δημιουργών του πνεύματος και της τέχνης αλλά και απλών ανθρώπων που μεταφέρουν τη σοφία και την εμπειρία της ζωής. Κομψές μικρογραφίες κοσμούν τις σελίδες και αξιομνημόνευτο φωτογραφικό υλικό συνοδεύει τα κείμενα των οποίων η παράθεση ακολουθεί μια σχεδιασμένη εκ των προτέρων σύνθεση. Μετά το ημερολόγιο καταστρώματος δημοσιεύονται τα κείμενα που έχουν σχέση με το παρόν, ακολουθούν τα δοκίμια και στο τέλος οι ιστορικές μελέτες. Τα ποιήματα λειτουργούν ως ιντερμέδια διατηρώντας όμως την αυτονομία τους και την ιδιαιτερότητά τους. Αληθινά ο ποιητικός λόγος στον Απόπλου μπορεί να αποτελέσει ένα ποιητικό corpus με ιδιαίτερη ταυτότητα και χρήζει μελέτης και προσοχής. Το ίδιο ισχύει και για την πεζογραφία αλλά και για τις ιστορικές μελέτες . Η θεματική κατηγοριοποίηση των κειμένων θα βοηθήσει πολλούς νέους ερευνητές και μελετητές της ιστορίας γιατί έχει συγκεντρωθεί άφθονη και πρωτότυπη ύλη. Το τεύχος ολοκληρώνεται με αρκετές βιβλιοπαρουσιάσεις που ενημερώνουν τους αναγνώστες για τις νέες εκδόσεις λογοτεχνημάτων ή βιβλίων που αφορούν τη Σάμο και την ιστορία της ή άλλα θέματα σχετικά με τις τέχνες και τις επιστήμες.

Από το 9ο τεύχος ξεκινούν και τα μεγάλα αφιερώματα σε σημαντικά θέματα της ιστορίας και του πολιτισμού . Μνήμη Μικράς Ασίας στο συγκεκριμένο τεύχος, 71 χρόνια μετά, με συνεντεύξεις ανθρώπων που βίωσαν τα γεγονότα και στιγματίστηκαν από αυτά. Αφιερώματα στην Εθνική Αντίσταση της Σάμου ’40- ’44 , στον Εμφύλιο , στην Ένωση της Σάμου με την Ελλάδα στον αγαπημένο συγγραφέα, εμψυχωτή, συμπαραστάτη και συνεργάτη του Απόπλου από τα πρώτα ταξίδια Κώστα Ι. Καλατζή , στον πολυβραβευμένο σαμιώτη ποιητή Γιώργο Βέη, στον ποιητή Μιχάλη Γκανά, στον πεζογράφο Σωτήρη Δημητρίου, στον μεγάλο πιανίστα της Σάμου Άρη Γαρουφαλή, στο ζωγράφο Νίκο Κυπραίο, στον κινηματογράφο και στο θέατρο αλλά και στο ιδιαίτερο φυσικό περιβάλλον της Σάμου.

Εκτός από τα αφιερώματα ο Απόπλους προέβη και στο εγχείρημα της έκδοσης αυτόνομων έργων. Ποιητικές συλλογές Σαμίων ποιητών, ιστορικές μελέτες, λευκώματα και άλλα έργα προσφέρθηκαν ως δώρα στους συνδρομητές του περιοδικού.

Την άνοιξη του 2016 συμπληρώθηκαν 26 χρόνια ανελλιπούς έκδοσης του Απόπλου που αποτέλεσε και αποτελεί μια περιοδική συνάντηση ανθρώπων του τόπου μας και όχι μόνο, έναν χώρο έκφρασης απόψεων και ευαισθησιών όπου επιτυγχάνεται η αμφίδρομη επικοινωνία. Οι επιβάτες αυξήθηκαν στην πορεία, κάποιοι από τους παλιούς παραμένουν σταθεροί, κάποιοι έφυγαν για πάντα από κοντά μας, νέοι προστέθηκαν, αλλά τελικά επιβάτες δεν είναι μόνο αυτοί που αναγράφονται στον κατάλογο των περιεχομένων, είναι κι όλοι οι αναγνώστες, φίλοι και συνδρομητές, που συμμετέχουν με το πνεύμα και την ψυχή τους στο ταξίδι, σε μια εκδρομή ανοιχτή που εύχομαι να συνεχιστεί για πολύ ακόμα.

Ελπίδα Κατσικογιάννη

Απόπλους