Fake news και κακόβουλο, άβουλο, δίβουλο λογισμικό

(εφ. ΑΥΓΗ 1-4-2018)

Δεν υπάρχει κακόβουλο, ούτε καλόβουλο λογισμικό. Κάθε λογισμικό είναι αμφίβουλο. Τα απέραντα ηλεκτρονικά ίχνη και η τεράστια στατιστική δυνατότητα που μπορεί να κατηγοριοποιήσει ήθη, χούγια, επιθυμίες, πράξεις, δημιουργούν υπερδιαύγεια και την υποψία ότι ολόκληρη η πρόσφατη φιλολογία των fake news, της επιρροής διά του F/b των αμερικανικών εκλογών, παραμένει μια βαρετή, σχολαστική συζήτηση.

Η εγγραφή στον δημόσιο χώρο συμβαίνει ούτως ή άλλως, εφόσον γίνεται χρήση δημόσιων δικτύων με μνήμη. Είναι δημόσια πράξη η παραμικρή έρευνα για τις ώρες προβολής ενός κινηματογραφικού έργου, μια χομπίστικη επίσκεψη στο φόρουμ των Transalp, η διόρθωση μιας θεωρητικής εργασίας, η χρήση google χάρτη κ.λπ. Οι πιο ιδιωτικές στιγμές είναι δημόσιες, είναι εκθέσεις, είναι δυνάμει γνωστοποιήσεις. Οι πολικότητες δημόσιου – ιδιωτικού έχουν προ πολλού αλλάξει.

Την περίοδο του μοντέρνου κινήματος ενσωματώθηκαν στην αρχιτεκτονική σύλληψη ως χωρική εκλογίκευση όλες οι συμπεριφορές που διιστορικά υιοθέτησε η αρχιτεκτονική γλώσσα μεταξύ του δημόσιου και του ιδιωτικού. Συνήθως χρησιμοποιούνταν η σύμβαση μεταξύ του «εξωτερικού» και του «εσωτερικού» ως αντιστοιχίσεις του δημόσιου και του ιδιωτικού. Πέρα από τον σχηματικό χαρακτήρα μιας τέτοιας κατηγοριοποίησης, ούτως ή άλλως το ερώτημα έχει διαφύγει από τις επικράτειες της γεωμετρίας και των συμβατικών μορφών χώρου.

Στην περίπτωση των τεχνοεφαρμογών στην πληροφορία, όλα αυτά πάνε περίπατο. Δεν μπορεί να υπάρξει το δημόσιο σε αντιδιαστολή με το ιδιωτικό, το ψέμα ως το αντίθετο της αλήθειας, το κοινόκτητο ως αντίθετο του κτήματος κ.λπ. Μπορεί να υπάρχει το ψέμα ως «αποπύκνωση» της αλήθειας, ως μια χροιά της. Το μοντάζ, εξάλλου, είναι μια μορφή αισθητικού «ψεύδους», που όμως αποκαλύπτει πλευρές της αλήθειας.

Αν ένας καθηγητής Ιατρικής μπαίνει συχνά σε ιστοσελίδες με συγκριτικά ταχύπλοων σκαφών 8-10 μέτρων, ή αν μπαίνει στο Artforum με τις εκθέσεις Μαρτίου, σε σελίδες σχετικά με τοπικές κουζίνες ή σε πορνοσελίδες, επιτρέπει να καταλάβει κανείς το πολιτιστικό υπόστρωμα, τα ενοχικά σύνδρομα, ενδεχομένως τις ηλικιακές και συναισθηματικές αγωνίες κ.ά.

Η δημοσιοποίηση κάνει εύκολη την παρέμβαση, τη διόρθωση, την ερμηνεία. Χαρακτήρες, ροπές, τάσεις, άρα είναι δυνατή μια εξαιρετική έρευνα αγοράς, μια εκπληκτική μέτρηση πολιτικών επιθυμιών, μια θαυμάσια δυνατότητα να οργανώσεις ένα επιτυχημένο φεστιβάλ θεάτρου, βασισμένου όχι στη διαίσθηση, όχι στο εμπορικό αισθητήριο και το ταλέντο, αλλά σε μια απόλυτη μέτρηση χαρακτηριστικών. Τότε γιατί πέφτουν έξω οι δημοσκοπήσεις; Οι μετρήσεις της κοινής γνώμης δεν είναι αναγνώσεις, είναι πριμοδοτήσεις. Δεν είναι ποιοτικές παρατηρήσεις πάνω σε ποσοτικά χαρακτηριστικά, αλλά ένας απόλυτα καθοδηγημένος πολιτικός ισχυρισμός – σχεδιασμός.

Τη διάλυση των κατηγοριών ακολουθεί η ανασκευή των ηθικών διλημμάτων. Σε μια παλαιά παράσταση ενός σημαντικού καραγκιοζοπαίκτη (δεν είμαι σίγουρος τίνος) κάηκε πίσω απ’ το πανί – οθόνη ένα κέρινο ομοίωμα του Αθανασίου Διάκου. Έλιωνε το κερί – σάρκα, προβάλλονταν τα σύρματα – τάχα μου τα κόκκαλα του σκελετού. Η σύζυγος ενός χωροφύλακα λιποθύμησε. Ο άντρας της έβγαλε το πιστόλι και πυροβόλησε τη σκηνή.

Στο θέατρο σκιών σήμερα έχει αρθεί οποιαδήποτε ψευδαισθητική λειτουργία. Με τη υπεραναπαράσταση των νέων μέσων, το θέατρο σκιών έχει μείνει μια συγκινητική ατέλεια, αλλά κυρίως συστήνει έναν ισχυρό παραστασιακό χώρο. Μια κοινότητα θεατών και ηθοποιών συγκροτείται σε μια τομή που επιβιώνει. Η σκηνή δεν χωρίζει την αλήθεια της ζωής και τη μίμησή της αλλά τη συναλήθευση της ζωής και της σκηνής. Δύο αλληλένδετες αλήθειες.

Η συζήτηση για τα fake news, για την ηθική του Διαδικτύου, για τα πρωτόκολλα ιδιωτικού βίου και δημόσιας εγγραφής, έχουν κάτι από το μάταιο του Μπαρόκ.

Δημήτρης Σεβαστάκης