Τα μυστικά της κατάθλιψης και πως μπορούν να βοηθήσουν οι ψυχολόγοι της Αγίας Παρασκευής

Η κατάθλιψη είναι σήμερα η πρώτη αιτία πρόωρου θανάτου στον κόσμο. Τα ποσοστά των ανθρώπων που η ζωή τους έχει κυριευθεί από την απέραντη θλίψη ανεβαίνουν θεαματικά και σταθερά τα τελευταία 50 χρόνια, προετοιμάζοντας με μαθηματική ακρίβεια ένα «γενναίο, νέο κόσμο», που θα ζει μέσα στη μελαγχολία: Στη διάρκεια της ζωής του, ο ένας στους δέκα ανθρώπους θα βρεθεί αντιμέτωπος με την κατάθλιψη. Στο περίφημο δοκίμιο του «Πένθος και Μελαγχολία», ο Ζίγκμουντ Φρόιντ υποστήριξε ότι η κατάθλιψη είναι ένα είδος ασυνείδητου πένθους. Όλη η ζωτική ενέργεια του ανθρώπου που υποφέρει αποστραγγίζεται, χωρίς όμως ο ίδιος να ξέρει ποιο είναι το νόημα του μαρτυρίου του.

ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ;
Είναι σημαντικό να κάνουμε τη διάκριση ανάμεσα στην κατάθλιψη όπως συνήθως τη χρησιμοποιούμε στην καθημερινή μας ομιλία και στην κατάθλιψη ως κλινικό σύνδρομο που απαιτεί θεραπεία. Είναι επίσης σημαντική η διάκριση ανάμεσα στη διάθεση και το συναίσθημα, αν και συνήθως δίνουμε το ίδιο περίπου νόημα στις λέξεις αυτές. Το συναίσθημα είναι συνήθως παροδικό και μικρής διάρκειας -ανταποκρίνεται στις σκέψεις, τις δραστηριότητες και τις κοινωνικές περιστάσεις που συναντάμε στην καθημερινή μας ζωή. Η διάθεση, αντίθετα, αποτελεί κατά κάποιο τρόπο «προέκταση» του συναισθήματος στο χρόνο και μπορεί να διαρκέσει ακόμη και πολλούς μήνες. Όταν στην καθομιλουμένη λέμε «σήμερα νιώθω κατάθλιψη», αναφερόμαστε σε μια κακή διάθεση, που μπορεί να κυμαίνεται από την απλή απογοήτευση, επειδή χάσαμε, π.χ., το πορτοφόλι μας, μέχρι την άφατη λύπη που μας προκάλεσε ο θάνατος ενός αγαπημένου προσώπου. Η αίσθηση της απώλειας φαίνεται πως αποτελεί το κοινό υπόβαθρο κάθε αισθήματος λύπης ή δυστυχίας. Δεν πέρασε ποτέ άνθρωπος από τη Γη που να μην ένιωσε τα συναισθήματα αυτά, τα οποία είναι απολύτως φυσιολογικά, αποτελούν μέρος της ζωής μας και παρέρχονται όταν συμβεί κάτι ευχάριστο ή όταν περάσει εύλογο χρονικό διάστημα. Η κατάθλιψη όμως μεταβάλλεται σε ασθένεια, σε κλινικό σύνδρομο, όταν αυτή και μόνο χρωματίζει ολόκληρη τη ζωή μας. «Λέω στους ανθρώπους ότι είναι σαν να έχεις πεθάνει. Μερικές φορές νιώθεις κλεισμένος ζωντανός σε φέρετρο. Ουρλιάζεις μέσα στο κεφάλι σου, αλλά κανείς δεν σε ακούει». « Η κατάθλιψη είναι ένα ύπουλο κενό που έρπει μέσα στο κεφάλι σου. Είναι μία εξοντωτική παγωνιά… Η κατάθλιψη σου κλέβει τον εαυτό σου ». Είναι δύο μόνο από τις μαρτυρίες που αφθονούν στους ψυχολόγους στην Αγία Παρασκευή και περιγράφουν την ψυχική άβυσσο στην οποία χάνονται οι άνθρωποί που υποφέρουν από κατάθλιψη.

ΔΥΙΘΥΜΙΑ: Η ΥΠΟΥΛΗ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ
Μία άλλη, πιο ήπια, μορφή κατάθλιψης είναι η δυσθυμία. Είναι μία μορφή χρόνιας κατάθλιψης, της οποίας τα συμπτώματα έχουν μικρότερη ένταση από εκείνα της μείζονος, αλλά υπονομεύουν αργά και σταθερά τη ζωή του πάσχοντος. Ο ασθενής με δυσθυμία αντεπεξέρχεται στις καθημερινές του δραστηριότητες, όμως ποτέ δεν νιώθει καλά. Επειδή η δυσθυμία διαρκεί χρόνια, μερικές φορές είναι δύσκολο να γίνει διάκριση από την ίδια την προσωπικότητα του πάσχοντος. Περίπου το 25% των ασθενών που εκδηλώνουν μείζονα κατάθλιψη έπασχαν προηγουμένως από χρόνια, ήπια κατάθλιψη.

7 ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ
Τα συμπτώματα της δυσθυμίας -όπως έχουν ορισθεί από την Αμερικανική Ψυχιατρική Εταιρεία- είναι τα εξής:
1. Καταθλιπτική διάθεση τις περισσότερες ημέρες του χρόνου.
2. Μειωμένη όρεξη ή αντίθετα υπερφαγία.
3. Αϋπνία ή υπερβολικός ύπνος.
4. Μειωμένη ζωτικότητα, κούραση.
5. Χαμηλή αυτοεκτίμηση.
6. Μειωμένη συγκέντρωση ή δυσκολία στη λήψη σημαντικών αποφάσεων.
7. Αισθήματα απόγνωσης.

Ένας άνθρωπος πάσχει από δυσθυμία όταν η διάθεσή του είναι καταθλιπτική τις περισσότερες ημέρες για ένα διάστημα τουλάχιστον δύο ετών. Τις ημέρες αυτές πρέπει να παρουσιάζει τουλάχιστον δύο από τα συμπτώματα που αναφέρθηκαν. Υπάρχουν και άλλες μορφές κατάθλιψης, όπως η άτυπη (που δεν εμφανίζει τα κλασικά συμπτώματα ή έχει περισσότερα σωματικά παρά ψυχικά συμπτώματα) η κατάθλιψη της λοχείας, που εκδηλώνεται μετά τον τοκετό. Ακόμη, μερικές φορές η κατάθλιψη εμφανίζεται στο πλαίσιο της διπολικής διαταραχής: ο ασθενής παρουσιάζει διαστήματα κατάθλιψης που εναλλάσσονται με διαστήματα μανίας. (Η μανία εκδηλώνεται σαν μορφή παθολογικής ευφορίας, κατά την οποία ο ασθενής τρέφει αισθήματα υπερβολικής αυτοεκτίμησης ή μεγαλομανίας.)

ΓΙΑΤΙ ΟΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΥΠΟΦΕΡΟΥΝ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟ;

Το πιο εντυπωσιακό εύρημα των ερευνών γύρω από την κατάθλιψη είναι η θεαματική διαφορά ανάμεσα στα δύο φύλα: Όλες οι μελέτες δείχνουν ότι η κατάθλιψη (και στην ήπια και στη βαριά μορφή της) είναι δύο έως τρεις φορές πιο συχνή στις γυναίκες. Η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας εκτιμά ότι το 20% του γυναικείου πληθυσμού στον αναπτυγμένο κόσμο υποφέρει από κατάθλιψη. Επιδημιολογικές μελέτες δείχνουν ότι το 12% των Αμερικανίδων θα πάθουν κατάθλιψη κάποια στιγμή της ζωής τους, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό για τους άνδρες είναι 6%. Μέχρι στιγμής δεν υπάρχει ενιαία, πειστική εξήγηση για το χάσμα αυτό. Έχουν προταθεί διάφορες αιτίες, όπως η παρουσία κάποιου γονιδίου. Όμως, παρά τις πολυάριθμες έρευνες, μέχρι τώρα δεν έχει βρεθεί το γονίδιο της κατάθλιψης. Οι ορμονικές αλλαγές που συμβαίνουν στη διάρκεια της ζωής μιας γυναίκας έχουν θεωρηθεί επίσης υπεύθυνες για την εκδήλωση της κατάθλιψης, που πράγματι συνδέεται με το προεμμηνορρυσιακό σύνδρομο και τη λοχεία, δεν είναι όμως σαφείς οι μηχανισμοί με τους οποίους επιδρούν. Είναι εξάλλου πολύ δύσκολο να διαχωρίσει κανείς τη γέννηση ενός παιδιού ως βιολογικό γεγονός από τη γέννηση ως γεγονός που επιδρά συνολικά στη ζωή της γυναίκας. Επιπλέον, αρκετές μελέτες έχουν δείξει ότι οι μητέρες, αν και ως γυναίκες είναι ευάλωτες στην κατάθλιψη, έχουν πολύ λιγότερες πιθανότητες να αυτοκτονήσουν, πιθανώς εξαιτίας των πανίσχυρων δεσμών με το παιδί τους, που λειτουργούν σαν συναισθηματική ασπίδα και τις προφυλάσσουν από άλλες ψυχικές απώλειες. Έχει επίσης υποστηριχθεί ότι οι γυναίκες ζητούν πιο συχνά τη βοήθεια των ψυχολόγων για όλα τα προβλήματα σωματικής και ψυχικής υγείας που αντιμετωπίζουν. Όμως η υπόθεση αυτή δεν στηρίζεται από τις έρευνες, οι οποίες αποκαλύπτουν υψηλότερα ποσοστά κατάθλιψης και ανάμεσα στις γυναίκες που ποτέ δεν απευθύνθηκαν σε ψυχολόγους.

Περισσότερο πειστικές φαίνονται οι απόψεις εκείνες που υποστηρίζουν ότι ψυχολογικοί και κοινωνικοί λόγοι καθιστούν τις γυναίκες πιο ευάλωτες στην κατάθλιψη. Οι γυναίκες έχουν την τάση να βιώνουν πιο βαθιά τις συναισθηματικές απώλειες και να προσδιορίζουν τον εαυτό τους με βάση τις σχέσεις τους με τους άλλους ανθρώπους. Επιπλέον, πολύ πιο συχνά από τους άνδρες, πέφτουν θύματα σωματικής κακοποίησης και βιασμών, ενώ η κοινωνική τους θέση συχνά δικαιολογεί τα αισθήματα χαμηλής εκτίμησης που τρέφουν για τον εαυτό τους. Είναι αρκετοί οι ψυχολόγοι που πιστεύουν ότι τα ποσοστά κατάθλιψης στην πραγματικότητα είναι υψηλότερα και ανάμεσα στους άνδρες, η εκδήλωσή τους όμως είναι διαφορετική. Οι άνδρες ανατρέφονται με την πεποίθηση ότι δεν πρέπει να αποκαλύπτουν το συναισθηματικό πόνο, επομένως, αντί για τα κλασικά συμπτώματα της κατάθλιψης, καταφεύγουν στην επιθετική, αντικοινωνική συμπεριφορά, τον αλκοολισμό (που είναι δύο με τρεις φορές πιο συχνός στο «ισχυρό φύλο»), τα ναρκωτικά κλπ.

ΜΕΡΙΚΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΠΟΥ ΙΣΩΣ ΣΑΣ ΒΟΗΘΗΣΟΥΝ ΝΑ ΝΙΩΣΕΤΕ ΚΑΛΥΤΕΡΑ

Μην «πολεμάτε» την κατάθλιψη. Αποδεχτείτε την και ζητήστε βοήθεια από τους ειδικούς, ένας ψυχολόγος στην Αγία Παρασκευή θα σας βοηθήσει πολύ. Αναβάλλετε όλες τις σημαντικές αποφάσεις -για τη δουλειά σας, την οικογένειά σας έως ότου αισθανθείτε καλύτερα. Τα πρωινά σας θα είναι τα χειρότερα μέσα στην ημέρα. Να θυμάστε ότι όσο περνάει η μέρα συνήθως θα νιώθετε καλύτερα. Μη μένετε μόνοι στο σπίτι για μεγάλα χρονικά διαστήματα, ίσως να νιώθετε πιο απαισιόδοξοι όταν δεν υπάρχει κανείς δίπλα σας. Προσπαθήστε να βλέπετε μόνο ευχάριστα προγράμματα στην τηλεόραση. Όσο κι αν φαίνεται δύσκολο, βγείτε μία βόλτα τουλάχιστον μία φορά την ημέρα. Η ελαφριά άσκηση οποιασδήποτε μορφής μπορεί να αποδειχθεί ευεργετική. Προσπαθήστε να ασχοληθείτε με κάποια εργασία που θα κάνετε με τα χέρια σας. Οι άνθρωποι που υποτίθεται ότι σας κατανοούν μπορεί στην πραγματικότητα να σας κάνουν να νιώσετε πιο άσχημα. Ακυρώστε κάθε κοινωνική επαφή που δεν είναι σημαντική. Οι σκέψεις για αυτοκτονία είναι συνηθισμένες. Ίσως νιώσετε καλύτερα αν μιλήσετε σε κάποιον αγαπημένο σας γι αυτές. Επειδή η όρεξή σας είναι μειωμένη, ίσως χάνετε βάρος. Τρώτε μικρές ποσότητες φαγητού όσο πιο συχνά μπορείτε. Όταν θα αρχίσετε να αισθάνεστε καλύτερα, τα «φωτεινά» αυτά διαστήματα δεν θα διαρκούν πολύ. Είναι φυσιολογικό, με την πάροδο των ημερών, τα διαστήματα αυτά να παρατείνονται.