Γεωργία Τσατσάνη: Η νέα ανθρωπιστική κρίση στην ανατολική Μεσόγειο

Κάθε νέα άφιξη ανακινεί το ζήτημα του χώρου στέγασης των ανθρώπων που έρχονται στην Ευρώπη μέσα από σαφή ταλαιπωρία από την Ασία και πολλούς κινδύνους. Τα Κέντρα Υποδοχής και Ταυτοποίησης των Προσφύγων στα ελληνικά νησιά επαναλαμβάνουνε την ευρωπαϊκή πρόνοια του διοικητικού κρατούμενου ως μία λύση ανάγκης, σαφέστατα επιζήμια σε ανθρώπινο επίπεδο. Από κέντρα φιλοξενίας γίνονται κέντρα κράτησης, χωρίς επαρκή σχεδιασμό, αλλά μέσα από μία ανεπαρκή κοινωνική πολιτική συχνά μετατρέπονται σε διασυνοριακές φυλακές.

Τα Κέντρα Υποδοχής και Ταυτοποίησης των Προσφύγων στην Ελλάδα λειτουργούν από άποψη θεωρίας ως μια πράσινη γραμμή σύντομης αρχικής παραμονής στην αναμονή για το ευκταίο άσυλο. Ωστόσο, τα ίδια τα προσφυγικά camps ενίοτε γίνονται εστίες ασθενειών, τάφοι παιδιών και ενηλίκων, τόποι άσκησης βίας εναντίον των γυναικών, βιασμών ανεξαρτήτως φύλου, παρασιτικού βίου και παράνομου εγκλήματος. Οι πρόσφυγες είναι θύματα σ’ ένα καθεστώς ομηρείας ή/και θανάτου έως τη χορήγηση του ασύλου, ενίοτε της άστοχης πολιτικής στις επαναπροωθήσεις υπό την κυβερνητική πατρωνία.

Στη Λέσβο η Μόρια για παράδειγμα ήτανε μία δυστοπία, όπως όλα τα υπόλοιπα Κέντρα Υποδοχής στο Αιγαίο. Πρόκειται για αυτοσχέδιες κατασκηνώσεις στη Σάμο, στη Χίο, στη Λέσβο, στη Λέρο και στην Κω που μετατράπηκαν επί της ουσίας σε στρατόπεδα κράτησης με κρατικούς κρατούμενους, άγνωστους μεταξύ τους ανάμεσα στην Ασία, στην Αφρική και στην Ευρώπη, χωρίς ουσιαστικό δρόμο για ειρηνική διαφυγή, και δίχως καμία ελευθερία επαγγελματικής απασχόλησης ή τουλάχιστον εσωτερικής κυκλοφορίας εντός της χώρας μας.

Αυτά τα νέα στρατόπεδα συγκεντρώσεως μας υπενθυμίζουνε τα κατά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο στρατόπεδα στη Μέση Ανατολή όταν χιλιάδες Έλληνες πολιτικοί κρατούμενοι ζούσανε ως πρόσφυγες επί τριετία πίσω από τα σύρματα. Σύμφωνα με τον Αλέξανδρο Λάμπρου, στη μεταδιδακτορική του διατριβή, συνολικά μετακινήθηκαν προς τη Μέση Ανατολή 50.000 Χριστιανοί και 15.000 με 20.000 Μουσουλμάνοι, μάλιστα οι τελευταίοι παρέμειναν στην Τουρκία. Η έρευνα είναι αναρτητέα στο Κέντρο Έρευνας για τις Ανθρωπιστικές Επιστήμες το 2018,  με τίτλο «Πρόσφυγες από την Ελλάδα και τα Δωδεκάνησα στην Τουρκία κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου (1941-1944)» από το Κοινωφελές Ίδρυμα Ιωάννη Σ. Λάτση.

Την ίδια περίοδο επίσης, όπως αναφέρει η Λίτσα Ψαραύτη στο «Διπλό Ταξίδι», ειδικότερα μετά το μεγάλο βομβαρδισμό στη Σάμο το Νοέμβριο του 1943, τότε χιλιάδες Σαμιώτες μέσω Τουρκίας έφθασαν στην Παλαιστίνη όπου έζησαν σε κατασκηνώσεις των Συμμάχων σε ανάλογη κατάσταση, όμως με δικαίωμα εξωτερικής απασχόλησης και έξωθεν οικογενειακής διαμονής εκτός του προσφυγικού camp από το 1943 έως το 1946. Η διαφορά για τους εκπατρισμένους Έλληνες του τότε ήτανε η ελπίδα της ήττας και αναπόδραστα η ανεμπόδιστη επιστροφή.

Επειδή η Ιστορία επαναλαμβάνεται στο δρόμο της προσφυγικής τραγωδίας σε μία καθόλα αντίστροφη πορεία μας ενδιαφέρει η ιστορική σύγκριση ως αναλογία. Σήμερα, τα πρόχειρα καταλύματα στα ακριτικά νησιά του Αιγαίου, με παράλληλη υποδομή για στέγαση σε κοντέινερ όπως για παράδειγμα στη νήσο Σάμο σε πρόσφατο ντοκιμαντέρ του δικτύου Al Jazeera προκύπτει ότι η έτοιμη δομή, παραδόξως έκλεισε πριν καν ανοίξει, αλλά και αργότερα φαίνεται πως ό, τι λειτουργεί δέχεται συνεχείς εμπρησμούς.

Η ανακοπτόμενη ευρωπαϊκή βούληση ακουμπάει στην για άγνωστους λόγους τακτική της αμφίθυμης εγχώριας ανάδρασης και εκδίκησης. Η Ελλάδα για έναν και πλέον αιώνα υπήρξε χώρα πηγής μεταναστών για την Αμερική και την Ευρώπη και προς τούτο ο Ελληνισμός απαντάει στις πέντε ηπείρους. Η σύγχρονη αντεστραμμένη αναλογία καθιστά την Ελλάδα μια μελέτη-περίπτωσης ως προς τη διαχείριση των διασυνοριακών, των αιτούντων άσυλο και των προσφύγων με όρους ανθρωπιστικής κρίσης.